Javier Milei soňky hepdelerde halkara sözbaşylaryny çap etdi, ýöne isleýşi ýaly däldi. Argentinanyň prezidenti öz ýurdunda we ABŞ-da Libra cryptocurrency skandaly, maýadarlar üçin 300 million dollar zyýan çeken “haly çekilmegi” sebäpli derňeýär.
Ol we ministrler aýyplamalardan gaça durmak üçin hereket edýärkä, Milei oppozisiýany izolirlemek, syýasy inisiatiwany monopoliýa etmek we dawa-jenjeli terk etmek üçin agressiw meýilnama öňe sürýär. Onuň meýilnamasy, Argentinanyň esasy metbugat we telekommunikasiýa toparyna garşy durmak, has hususylaşdyrylmagyny islemek we Courtokary Kazyýetiň kandidatlaryny hödürlemek ýaly çäreleri öz içine alýar.
Zähmetine garamazdan, täze, jedelli başlangyçlary bombalamagy onuň abraýyna kömek edip bilmez. Recentakynda jemgyýetçilik pikirleri boýunça geňeşçi Delfos tarapyndan geçirilen gözlegiň netijesine görä, Mileýiň argentinalylaryň arasyndaky negatiw keşbi 5 göterim ýokarlandy, amatly reýtingi bolsa üç göterim aşaklady.
$ Libragate
Bu dawa 14-nji fewralda, Milei X-da “Argentinanyň ykdysadyýetiniň ösmegine itergi bermek, kiçi Argentinaly kärhanalary we kärhanalary maliýeleşdirmek” atly “hususy taslamany” öňe sürýän habar iberende başlandy. "Dünýä Argentinada maýa goýmak isleýär" -diýdi.
Habarda "Viva La Libertad Taslamasy" atly sahypa birikdirilen $ Libra belligi we kripto gapjyk salgysy bar.
Prezident wezipesinden soň, Libra bir sagadyň içinde bary-ýogy sente düşmezden birnäçe minutda 5 dollara çykdy. Tankytçylar bu çäräni haly çekmek diýip häsiýetlendirdiler, Mileýiň haker tarapyndan döwülendigi baradaky myş-myşlar döräp, resmi çeşmeler tarapyndan derrew inkär edildi.
Birnäçe sagat soň Milei asyl ýazgyny pozdy we "aç-açan" baglanyşygy ýok "öýdülýän hususy kärhanany" goldaýandygyny ýazdy . Ol "taslamanyň jikme-jiklikleri bilen tanyş däldigini" we "mundan beýläk ýaýratmazlygy karar berendigini" aýtdy.
Soňra prezident "bu ýagdaýdan peýdalanmak üçin syýasy kastyň hapa syçanlaryna hüjüm etdi" we "her gün syýasatçylaryň pesdigini tassyklaýarlar we eşeklerini kowmak baradaky ynamymyzy artdyrýarlar" -diýdi.
Ilkinji zarbadan soň, Vile La Libertad Taslamasynyň web sahypasynda görkezilen kompaniýa, Kip Protokolyny esaslandyryjy Julian Peh bilen Mileýiň suratlary peýda boldy, soň bolsa $ Libra nyşanyna gatnaşandygyny inkär etdi.
Prezident, şeýle hem, $ Libra satýan kompaniýa Kelsen Ventures-den Haýden Mark Deýwis bilen surata düşdi.
Deýwis Mileýiň tokenizasiýa boýunça geňeşçisi bolandygyny öňe sürdi we dawa-jenjelden soň ýazga alnan wideoýazgyda prezidentiň “öňki şertnamalara garamazdan” ilkinji habaryny pozandygyny aýtdy. Maglumata görä, "Argentina degişlidigini" aýdýan Libra üçin goýlan 300 million dollar we bu serişdeler bilen näme etmelidigi barada görkezmelere garaşýandygyny aýdýar.
Häzirki wagtda “$ Libragate” diýlip atlandyrylýan dawa oppozisiýa partiýalarynyň arasynda nägilelik döretdi we Argentinanyň kazyýetlerinde prezidente garşy 100-den gowrak kazyýet işi açdy.
Caseshli kazyýet işlerinde 35 ýyl töweregi federal kazy Mariýa Romilda Servininiň kazyýetinde gutardy. Kazy derňewi prokuror Eduardo Taianona berdi, ogly Federiko Mileýiň Ministrler kabinetiniň başlygy Guillermo Frankosyň wezipesinde işleýär.
Impiçment üçin haýyşlar hem berildi, emma inisiatiwalaryň üstünlik gazanmagy ähtimal däl, sebäbi Kongresiň iki palatasynda üçden iki köplügi talap edýär.
Argentinanyň hukuk firmasy Moyano & Asociados hem ABŞ-nyň häkimiýetlerine aýyplama bildirdi.
27-nji fewralda oppozisiýa kongresmenleri X bilen Kongresiň açylyş mejlisini boýkot etjekdiklerini habar berdiler we hökümet bilen baglanyşykly beýleki şikaýatlarynyň kir ýuwulýan sanawynyň arasynda kripto skandalyna salgylandy.
*
Milei $ Libragate-yň arkasynda goýjak boldy
Milei bu dawa wagtyň geçmegi bilen pese gaçar diýip umyt etdi, ýöne täze açyşlar onuň hökümetini biynjalyk etdi we $ Libra sözbaşysynda saklandy.
20-nji fewralda hökümet Senatyň kripto skandalyny derňemek üçin ýörite komitet döretmeginiň öňüni aldy we bu çäräni diňe bir ses bilen petikledi. Prezident hepdäni Amerikanyň Birleşen Ştatlaryna eden sapary we Elon Musk, Halkara Walýuta Gaznasynyň işgärleri we ABŞ-nyň prezidenti Donald Trump bilen duşuşyklar bilen tamamlady, $ Libranyň halkara sahnasynda özüni ýitirjekdigi baradaky düşünjäni ýok etmäge kömek etdi.
Argentina gaýdyp geleninden soň, Milei gün tertibine gözegçilik etmek üçin birnäçe başlangyç bilen Libranyň öňünden geçmäge synanyşýar.
Prezident, Argentinanyň milli banky we döwlet uglerod gazyp alýan kompaniýasy Banco Naciony hususylaşdyrmak kararyna gol çekdi.
Şeýle hem hökümet, Argentinanyň telekommunikasiýa kompaniýasy bolan “Telecom” -a 1,2 milliard dollardan gowrak şertnama baglaşyp, Ispaniýanyň “Telefónica” kompaniýasynyň ýerli amallaryny satyn almaga rugsat berýän soňky şertnamany gözden geçirjekdigini mälim etdi. Bu şertnama birnäçe ýyl bäri baglaşylýar we Mileýiň kabineti monopoliýa garşy sebäpler bilen ony ret edýär. Bu tutum, Argentinanyň iň uly media topary we Telekomyň eýesi Klarin bilen gapma-garşylyga sebäp bolup biler.
Mundan başga-da, 25-nji fewralda Milei oppozisiýanyň ýolbaşçylygyndaky Senatda hödürlenýän kandidatlaryny goldap bilmänsoň, karar bilen Ariel Lijo we Manuel Garsiýa-Mansillany Courtokary Kazyýete bellemek bilen syýasy sahnany sarsdyrdy.
Häzirki federal kazy Lijo, Argentinanyň kazyýet gözegçilik edarasy Consejo de la Magistraturada özüne garşy 30-dan gowrak şikaýat toplandygy üçin gözden geçirildi . Sagçy akademik Garsiýa-Mansillanyň has arassa ýazgysy bar, ýöne erkinlige çykýanlardan başga goldaw ýok, sebäbi oppozisiýa onuň ýerine bir aýalyň hödürlenmelidigini öňe sürýär.
Mileýiň batyrgaý kararyna Konstitusiýa rugsat berýär, ýöne oppozisiýa tarapyndan uly seslenme döretdi we Kongresde kabul edilmegi gaty ähtimal.
Prezidentiň Argentinanyň gün tertibinde agdyklyk etmek meýilnamasy, kanun çykaryjy ýylyň 1-nji martda açylmagyny, ABŞ-nyň Bileleşiginiň ýagdaýyna barabar çykyşy öz içine alýar.
Prezidentiň Kongrese eden ýüzlenmesinde garaşylmadyk ýagdaýda garaşylmagyna garaşylýar, sebäbi Milei ýakynda beren interwýusynda 70/2023 karary bilen iş başyndaky ilkinji hepdelerine meňzeş birnäçe başlangyç hödürlejekdigini aýtdy. Bularyň nämäni öz içine aljagy entek görünmeli däl.
Facundo Falduto , Journalurnalist, “Sosýal”
